Hiziv vo splujet e-barzh ar mor evit ober anaoudegez gant loened a vez kavet en holl vorioù.
�Download transcript (.srt)
0:09
0:15
0:21
0:30
0:34
0:50
0:53
0:59
1:04
1:16
1:21
1:25
1:27
1:33
1:38
1:42
2:00
2:04
2:07
2:10
2:15
2:19
2:20
2:23
2:27
2:42
2:45
2:50
2:59
3:05
3:10
3:12
3:19
3:23
3:32
3:36
3:42
3:50
3:54
4:02
4:07
4:14
4:18
4:33
4:37
4:42
4:49
4:52
4:59
5:04
5:08
5:13
5:19
5:23
5:25
5:31
5:37
5:43
5:45
5:51
5:58
6:02
6:04
6:31
6:35
6:39
6:44
6:48
6:52
6:59
7:03
7:07
7:12
7:12
Stumm ur voulenn o deus, gant kalz a zrein pe bikoù war o c'hroc'hen.
Cheñch a ra o anv deus un eil bro d'eben : heureuchined-mor, pe teureuged-mor, pe uioù-keureug, pe c'hoazh kistin-mor.
Graet e vo heureuchined-mor deuzouto er gronikenn-mañ.
Deomp dezhi!
Petra eo an heureuchined-mor neuze?
C'hwi oar mat petra emaon o vont da lâret bremañ : ar re-mañ zo liesseurt.
Tost 1000 spesad 'vez kontet en holl, e kement mor zo tout.
Dre vras, memes stumm o deus tout : ur voulenn, 5 pe 10 cm hed, drein war he gorre.
Sellomp pizhoc'h ouzh o drein. Gouest int da fiñval un tamm.
Ar re-se a servij dezho da vale, da gentañ.
Feiz, n'eo ket fouetañ bro.
Bale a reont war strad ar mor, met nemet un nebeud metradoù, pas muioc'h.
Ha mod-all, implijet vez an drein-se ganto d'en em wareziñ.
Lakait ho troad war-c'horre un heureuchin-mor 'ta, c'hwi welo !
Poanius eo, ha diaes eo tennañ an tammoù en em gavet dindan ar c'hroc'hen.
Sellomp ouzh un heureuchin-mor en e bezh bremañ.
5 lodenn a zo, 5 gwech ar memes-tra.
Un doare simetriezh eo.
Ha ma vefe sellet en ennañ e vefe kavet 5 gwech ar memes tra ivez.
Ha pelec'h emañ an tu a-raok hag an tu a-dreñv?
N'eus ket!
'fin, n'eus ket a gof ha n'eus ket a gein.
Tu ar beg a zo da zigentañ, a zo troet da sellet deus an douar,
hag an tu all emañ tu ar revr a-benn ar fin.
Interesant eo beg an heureuchined.
Lesanvet eo "letern Aristote", pe "la lanterne d'Aristote" e galleg,
abalamour oa bet studiet gant Aristote "himself", e-unan, dija, 300 bloaz a-raok JK.
E-kreiz 5 lodenn ar c'horf emañ ar beg, ha setu zo 5 lodenn ennañ ivez.
5 dant lemm a ya d'ober ur beg kreñv.
Aristote en doa deskrivet anezhañ er mod-se:
5 dant o deus an heureuchined, a zo toull.
E-touez an dent-se ez eus ur c'horf bouedek a zo dres evel an teod.
War-lerc'h e teu ar gourlañchenn (pe an oesophage), ha goude ar gourlañchenn, ar stomog,
a zo rannet e 5 lodenn, hag a zo leun a gaoc'h
Stag eo an daou benn eus ar beg, met n'eo ket didroc'h e c'horre.
Tennañ a ra kentoc'h eus ul letern a vankfe dezhañ ar c'hroc'hen, sañset da c'holoiñ e framm.
N'eo ket aes treiñ an dra-se e brezhoneg.
Me 'meus troet diwar ar galleg, met evit lâret ar wirionez deoc'h eo bet troet diwar ar gresianeg kozh evel-just.
Hag abaoe un toullad bloavezhioù eo ar savet ar jeu etre an troerien.
Troerien zo a soñj dezho eo bet anvet "letern Aristote" gantañ, korf an heureuchined a-bezh,
ha lod all a soñj dezho n'eo nemet o beg.
Hiziv an deiz, n'eo ket gwall sklaer 'at !
Petra a reont gant o 5 dant lemm ? Debriñ !
Peuriñ a reont e gwirionez. Debriñ a reont bezhin dreist-holl, kalz bezhin.
Debret e vezont ivez, unan eus o freizherien eo an dourgon-mor pe ar chas-dour-mor,
pe e galleg, les loutres des mer.
Hag an dra-se zo ur skouer vat eus un dra a vez lâret kempouez ekologel.
E meurvor Habask, war aod Norzhamerika, e Kalifornia da skouer,
e veze kavet heureuchined-mor ha dourgon-mor.
D'ur mare bennak eo bet chaseet kalz, betek re, an dourgon-mor.
Aet eo al loened-se da netra, pe dost, e deroù an XXvet kantved.
Kalz nebeutoc'h a wask a oa war an heureuchined neuze.
Deuet int da vezañ stankoc'h-stankañ.
Ha setu d'o zro o deus chaseet, pe kentoc'h debret o meuz : ar bezhin.
Met siwazh ! Ar bezhin a vez kavet eno a zo evel ur gwir ekosistem, evel ur c'hoad.
Ha justamant 'vez anvet er mod-se : koad bezhin, pe "forêt de kelp" e galleg.
Rak bezhin bras ha liesseurt a zo.
Hag un tammig evel en ur c'hoad gant gwez, e vez kavet ur bern loaned o chom ennañ.
Ha setu, pa 'z eo aet da netra an dourgon-mor eo bet debret betek re gant an heureuchined.
Setu ur skouer vat eus ar c'hempouez ekologel.
Ha diskouez a ra deomp splann
penaos e c'hell mab-den cheñch ekosistemoù a-bezh o chaseal spesad-mañ-spesad.
Graet ho peus anaoudegezh gant loened simpl a-hervez.
Kalz traoù zo da lâret diwar o fenn koulskoude.
Hiziv hon eus deskrivet o neuz, ha lâret int studiet abaoe pell.
Ha profitet hon eus deus an dra-se evit kontañ eus kempouezoù ekologel,
ha lâret pegen bresk e c'hellont bezañ.
Daou dra a chom da welet c'hoazh, ha graet e vo er rann a zeu :
ar strujañ (pe ar gouennañ) da gentañ
ha da eil, penaos e reont evit sikour ar skiantourien hag ar skiantourezed.
Fin, petra a zigasont er bed skiantel.